Факт е дека свети Климент Охридскиот чудотворец е основоположник на идната самостојна Охридска архиепископија. По неговата смрт во 916 година со исто темпо и несмален интензитет продолжува процутот на верско, културно и просветно поле на македонската територија.

По смртта на свети Климент и свети Наум книжевната школа ја продолжиле нивните ученици.

По враќањето од Велика Моравија, свети Наум бил задржан од бугарскиот кнез Борис во манастирот посветен на Светите Архангели кај градот Плиска.

Мисионерската, учителска и просветителска дејност на св. Климент и на св. Наум во Охрид е само продолжение на големото мисионерско дело на Светите Браќа.

Рамноапостолското дело на Светите Браќа Кирил и Методиј меѓу Македонците

Христијанската црква во Македонија до појавата на светите Кирил и Методиј

Ретко која христијанска црква во источната и во западната хемисфера имала толку многу развиена, активна, вешта и успешна  дипломатија  како  Патријаршијата  -  Прва  Јустинијана Охридска.

“Co оваа моја доброволна и непринудна оставка долупотпишаниот јавувам дека поради тоа што не ми е возможно да ги уредам и поправам потребите на Охридската архиепископија, ...

За време на царот Јустинијан I (527-565), кој потекнува од с. Таврисион (денес с.Таор) близу Скупи ( денес Скопје), бил изграден нов град наречен Јустинијана Прима, во близина на родното место на царот.

Своето прво патување надвор од Азија, светиот апостол Павле го направил во Македонија. Започнало во 51 година а завршило во 54 година, при што апостолот Павле посетил многу градови, каде основал христијански црковни општини.