Централната власт во Цариград, која до тогаш својата моќ ја создавала на основ тимарско-спахискиот систем, со сите сили настојувала да го спречи овој процес во кој под фирмата за “доброволно” одрекување на селаните од земјата, се создавале големи земјишни поседи – чифлици. Од една страна се создале крупни поседи,а, од друга страна, слободната маса селани, лишена од средствата за производство, економски е принудена да ја продава својата работна сила на чифлиците, кои како бегова своина, посредно се вклучени во орбитата на европското капитално производство.
Распаѓањето на тимарскиот систем од спахиите создава нов вид големи земјишни поседници
Дворците на беговите со богатствата стануваат вистински феудални замоци на чифлигот - дворецот на Нијази бег во Ресен
|
Сиот живот на чифликот течел несреќно под надзор на чифлик-сајбијата, кој сега е признат правен сопственик, или пак на неговите застапници: субашијата и сејмените, кои вршеле пљачкосувања и насилија над полјоделците и селското население, но често краделе и од својот господар. На чифлиците често се сменувани чифлигарите. Новите се регрутирани не само меѓу домашното население туку и помеѓу населението од останатите краеви. Во некои краишта чифлик-сајбиите доведувале не само раја туку и Цигани (како на некогашните чифлички села од околината на Велес и Струмица, за што посебно пишува М.Филиповиќ во “Етнички прилики во Јужна Србија“, Скопје, 1927 год, стр. 418-420).
За насилниот пат во создавањето на чифликот не само што потврдува професорот Омер Баркан туку и извештајот на Иречековата комисија која ја проучувала положбата на безземјашите во источна Македонија, во кој се вели: “Според преданието на селаните, освојувањето на нивната земја се вршело на следниот начин:
1) со најобично “притискање”,според кажувањето на дедо Димитрија Самоковлиев, се вршело кога селаните не можеле да го платат десетокот и им останувале должни на спахиите;
2) кога селото требало да доплати крвнина, а немало пари;
3) кога агите, во бурните времиња ги штителе селаните и нивните коњи од ангарија, па ги принудувале зардаи тоа или се договарале со нив, да им дават разни подароци, кои постепено станувале редовен годишен данок (ќесим);
4) кога агите ја истерувале стоката на селската земја и со тоа ја присвојувале наградта за “ѓубрарина“ на селската земја, која селаните почнувале да ја обработуваат, а таа награда постепено се претварала во насилие “
За слични насилија пишува и Димитар Попгеоргиев, кој на основ изворните материјали, наведува повеќе случаи. Кон крајот на XVII и почетокот на XVIII век во Тиквеш, по пат на насилие, такви чифлици создавал некој Кара-паша. Тој ги избркал селаните од село Полошко, селото го разурнал, ја присвоил земјата и од неа создал чифлици, а за чифлигари ги населил оние селани бегалци кои морале да го напуштат своето огниште заради теророт од некој друг насилник, каков што бил и самиот Кара-паша. На сличен начин Кара-паша ги претворил во чифлици и селата Драгожел, Моклиште, Дабниште и некои други. Во средината на XVII век на сличен начин чифлици создавал и некој Камчуковец, додека при крајот на XVIII век истото тоа го работел Кантур-бег, кого народот го нарекол “крвник”.
Струшко и Охридско во поседот на Џеладин бег
На овој начин,со претварањето на спахилуците во чифлици, всушност турскиот феудализам во Македонија и на Балканот, како да се враќа чекор назад кон робовладетлски услови.
|